روش بهترین بدترین (BWM) در تصمیم گیری چند معیاره

جعفر رضایی ابداع کننده روش BWM

خوشحالیم که می خواهیم به تشریح روش و تکنیکی در تصمیم گیری چند متغیره بپردازیم که نه یک عراقی الاصل (اشاره به آقای ساعتی بنیانگذار روش ahp) بلکه یک ایرانی به نام آقای جعفر رضایی ابداع کنند آن بوده است.

روش بهترین-بدترین با انتشار مقاله ای با عنوان Best-worst multi-criteria decision-making method در سال 2015 و توسط آقای جعفر رضایی معرفی گردید. مقاله فوق به زبان انگلیسی را با کلیک بر روی عنوان آن می توانید ملاحظه نمایید.

تکنیک BWM

تکنیک BWM یکی از جدیدترین و کاراترین تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره است که به منظور وزن دهی عوامل و معیارهای تصمیم گیری به کار می رود.

همانطور که می دانید و در مقالات AHP این وب سایت می توانید مطالعه کنید، در روش های تصمیم گیری چند معیاره از جمله روش تحلیل سلسله مراتبی شاخص ها و معیارهای  و زیر معیارهای تصمیم گیری را می توان توسط مقایسه های زوجی و تحلیل نظرات خبرگان رتبه بندی نمود و آنها را از ارجح ترین و با اهمیت ترین به کم اهمیت ترین مرتب نمود.

اما در روش بهترین-بدترین (Best-Worst-Method)، بهترین و بدترین شاخص ها و معیارها توسط تصمیم گیرنده مشخص می شود و سپس مقایسه زوجی بین هر کدام از این دو شاخص، که بهترین و بدترین هستند، با دیگر شاخصها صورت می گیرد. آنگاه مساله تبدیل به یک مساله برنامه ریزی خطی می شود بدین گونه که وزن شاخص ها به صورتی بدست آید که تفاوت های مطلق اوزان حداقل گردد.

ویژگی های روش BWM

از جمله ویژگی های برجسته روش BWM ، که یکی از تکنیک های نوین تصمیم گیری چند شاخصه می باشد، نسبت به سایر تکنیک های MCDM موجود، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ویژگی 1- تعداد مقایسات زوجی کمتر

این روش جدید، نیاز به تعداد مقایسات زوجی کمتری نسبت به روش AHP دارد. همانطور که سایر مقالات این وب سایت اشاره شده است، تعداد مقایسات زوجی در روش تحلیل سلسله مراتبی برابر فرمول زیر می باشد:

(m*(m-1)) / 2

که در آن m تعداد معیار یا شاخص هایی است که قصد مقایسه آنها با یکدیگر را داریم.

اما در روش BWM تعداد مقایسات زوجی از فرمول زیر به دست می آید:

(2*m) – 3

که تعداد قابل توجهی کاهش در مقایسات زوجی خواهیم داشت. و این نکته، مساله تعداد زیاد مقایسات زوجی در روش ahp را که باعث می شد گاهی حجم صفحات پرسشنامه به ده صفحه برسد را حل می کند.

به عنوان مثال اگر فرض کنید 7 شاخص داشته باشیم، در روش تحلیل سلسله مراتبی 21 مقایسه زوجی و در روش BWM تعداد 11 مقایسه زوجی خواهیم داشت.

ویژگی 2- دستیابی به مقایسات زوجی سازگارتر

دستیابی به مقایسات زوجی سازگارتر و نتایج با قابلیت اطمینان بالاتر از دیگر ویژگی های روش تصمیم گیری BWM می باشد که در مقاله به آن اشاره شده و در مورد آن توضیح داده شده است.

مراحل روش بهترین بدترین BWM

طبق مقاله های آقای رضایی (ابداع کننده روش BWM) برای انجام این تکنیک نیاز به مراحل زیر می باشد:

1. مجموعه ای از معیارهای تصمیم گیری را تعیین نمایید.
2. بهترین و بدترین معیار را تعیین نمایید. بهترین می تواند مطلوب ترین یا مهم ترین معیار باشد.
3. مقایسه های زوجی بین بهترین معیار با سایر معیارها را انجام دهید (ارجحیت ها تعیین شود)
4. مقایسه های زوجی بین سایر معیارها نسبت به بدترین معیار را انجام دهید.
5. بهینه ترین اوزان را پیدا کنید (از طریق روش های بهینه سازی و برنامه ریزی خطی)

نرخ سازگاری در متد BWM

در روش بهترین-بدترین رضایی فرمولی برای محاسبه نرخ ناسازگاری و با هدف بررسی اعتبار و اطمینان مقایسات در نظر گرفته شده است. این روش بررسی سازگاری مقایسات از نظر ساختار تا حدودی شبیه روش بررسی نرخ ناسازگاری مقایسات زوجی روش ahp است.

علاقه مندان به اطلاعات بیشتر را به مقاله اصلی BWM ارجاع می دهیم.

ترکیب BWM و مدل سازی معادلات ساختاری

ترکیب روش مدل سازی معادلات ساختاری و روش BWM می تواند منجر به تهیه مقالات و نتیجه گیریهای خوبی گردد. از جمله می توان به مقاله Identifying and prioritizing contributing factors using PLS-BWM techniques  اشاره نمود که مدل سازی معادلات ساختاری با روش کمترین مربعات جزئی را به صورت همزمان با روش بهترین-بدترین در مقاله به کار برده است.

لذا پیشنهاد می شود با ترکیب دو روش فوق، مقالات جدیدی را به ثبت برسانید و یا پایان نامه خویش را انتخاب و ارائه نمایید.

از آنجایی که این مشاور آماری در خصوص تحلیل مدل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار لیزرل و نرم افزار اسمارت پی ال اس خدمات تخصصی به جامعه علمی کشور ارائه می دهد، آمادگی ارائه مشاوره به شما دانشجو و پژوهشگر گرامی را داریم.

برخی مقالات انگلیسی دیگر که ما در خصوص این روش در اختیار داریم و نوشته آقای جعفر رضایی است را برای بهره برداری شما در این صفحه به صورت فول تکست قرار داده ایم:

روش BWM؛ برخی خواص و مدل خطی

اندازه گیری کارایی پروژه های دکتری دانشگاهی-صنعتی با استفاده از روش بهترین بدترین

ارزیابی اثربخشی واحدهای تحقیق و توسعه کارخانجات با استفاده از روش BWM